Medeniyetler Beşiği, Mucizeler Şehri: Şanlıurfa

Medeniyetin doğduğu, topraklarında binlerce hikaye barındıran Şanlıurfa gezilecek yerler listesine eklenmesi gereken mucizevi şehirlerden biri.

Şanlıurfa gezilecek yerler denildiğinde Göbeklitepe, Balıklıgöl ilk akla gelen rotalar oluyor. Antik kentleri ve tarihi dokusunu kaybetmeyen köyleri, şehre mistik bir hava katmış. Türkiye’nin en büyük 7. şehri, günümüzde önemli bir stratejik konuma sahip. Bugün olduğu kadar geçmişte de en önemli şehirlerden biriydi.

Şanlıurfa Tarihi

Şanlıurfa bugün en çok arkeolojik kazı yapılan şehirler arasında yer alıyor. Köklü bir tarihe sahip olması, birçok medeniyete ev sahipliği yapması, günümüzde arkeoloji bilimine yön vermesini de sağladı. Tarihine baktığımızda Nuh Peygamber’den Helenistik Döneme uzanan oldukça ilginç hikayeleri var.

Bir rivayete göre Urfa ismi, Urhai veya Orhay isminden geliyor. İdris Peygamber, insanlara şehir kurmayı öğretti ve 180 şehir kuruldu. Bu dönemde kurulan en küçük şehir ise Urfa. İdris Peygamber, Nuh Peygamber’den önce geldiği için tarihinin Nuh Peygamber öncesine dayandığını söylemek mümkün.

Nuh Tufanı, şehrin harap olmasına neden oluyor ve Urfa’da kurulan şehrin izleri siliniyor. Ancak Nuh Tufanı sonrasında Nemrut, üç şehir inşa ediyor ve bu şehirlerden biri de Urfa oluyor. Erech, Orhay, Edessa ve Ruha gibi farklı isimlerle anılıyor.

Şehrin ilk sakinleri Süryaniler. Daha sonra Helenler geliyor ve şehir bir döngü içerisinde inşa edilmeye devam ediyor. Helenler, Urfa’ya Edessa adını veren sakinleri. Bu isim, “suyu bol” anlamına geliyor. Şehrin bu denli önemli olmasının asıl nedeni su kaynakları diyebiliriz. Bu nedenle tarih boyunca Urfa’da farklı medeniyetler yaşama devam etmiş.

Şanlıurfa’da yaşanan dönemler şunlar olarak biliniyor:

• M.Ö. 332 Selefkoslar Devri
• M.Ö. 132 – M.S. 244 Osrhoene Krallığı
• 244 – 637 Roma Hakimiyeti
• 636 Müslümanların Fethi ve Dört Halife Devri
• 656 – 660 Emeviler Devri
• 736 Abbasiler Devri
• 905 – 1081 Hamdaniler ve Numeyriler Devri
• 1086 – 1098 Selçuklular Devri
• 1098 – 1144 Haçlı Kontluğu Devri
• 1144 – 1182 Zengiler Devri
• 1512 – 1520 Osmanlı Devri

Osmanlı Devri’nde de önemli bir yere sahip olan Urfa, bu medeniyetlerin tümünden izler taşıyan oldukça önemli bir tarih kenti. Kurtuluş Savaşı’nda şehrin verdiği mücadeleden dolayı Şanlı unvanı veriliyor. Günümüzde Şanlıurfa olarak adlandırılan şehir, yıllarca medeniyetler tarafından farklı adlarla anılsa da, şehrin kurulduğu gün verilen adların izini taşımaya devam ediyor.

Neden Peygamberler Şehri?

Şanlıurfa’yı anlatırken öncelikle tarihine değinilmesini gerekiyor. Milattan önce ve sonra, oldukça önemli medeniyetler bu topraklar yaşamış. Tarihi dokuları ile birlikte İlahi dinler için özel bir şehir. Peygamberlere ev sahipliği yaptığı bilindiği gibi topraklarında mistik dokusunu hissedebiliyorsunuz.

Kuran-ı Kerim, İncil ve Tevrat’ta geçen İbrahim Peygamber’in doğum yerinin Urfa olduğu kabul ediliyor. Şehirde, Şuayip Peygamber ve Hz. Musa’nın görüştüğü söylenen bir kent var. Hz. Lut, Hz. İshak, Hz. Yakup ve Hz. Eyüp de bu şehirde yaşamış. Tek Tanrılı dinlerle birlikte Çok Tanrılı dinlere inanan topluluklar da Urfa’da yaşamış ve bu dinlerin izleri de şehirde bulunuyor.

Şanlıurfa Göbeklitepe

Şanlıurfa gezilecek yerler başında sayabileceğiniz Göbeklitepe, yüzyıllar öncesine dayanan bir tarihe sahip olsa da yakın zamanda keşfedildi. Aslında bu bölgede, İstanbul Üniversitesi Arkeolojik çalışmalar yapmıştı. Ancak bu çalışmalardan kayda değer sonuçlar alınmadı. Daha sonra Urfalı bir çiftçi, bulduğu kalıntılarla Göbeklitepe’yi tarih mirasımıza kazandırdı.

Şanlıurfa tarihi yerleri saymakla bitmez ancak en eskisinin Göbeklitepe olduğu bilgisi kabul gördü. Göbeklitepe, medeniyetin başlangıcı, ilk topluluk merkezi diyebiliriz. Neolitik dönemden izler taşıyan bölgede, tapınak kalıntıları bulundu. Böylece dinlerin bildiğimizden daha eski zamanlarda ortaya çıktığı anlaşıldı.

Göbeklitepe sırrı hala çözülemeyen oldukça gizemli bir bölge. Çalışmalar hala devam ediyor ve bir kısmı ziyarete açık. Ziyaret etmek isterseniz araba ile ortalama yarım saat içerisinde ulaşabiliyorsunuz. Toplu taşıma araçları kullanarak da gidebilirsiniz.

Göbeklitepe’ye gittiğinizde sizi kısa bir belgesel bekliyor olacak. Alanda yapılan çalışmalar ve tarihini anlatan belgeseli izledikten sonra gezmeye başlayabilirsiniz. Müzesinde önemli tarihi eserleri görme şansınız da var. Gezmek için müze kartınız olması gerekiyor. Sahip değilseniz müze girişinde satın alabiliyorsunuz.

Kadim Bir Hikaye: Balıklıgöl Efsanesi

Peygamberler şehri Urfa, topraklarında oldukça özel hikayeler barındırıyor. En özel ve ilgi çeken hikayelerinden biri ise şüphesiz Balıklıgöl hikayesi. Peki, Balıklı gölün hikayesi nedir:

Bu hikaye, Babil Hükümdarı Nemrut ile Hz. İbrahim arasında geçen bir rivayet. Hz. İbrahim, putperest inanç ile mücadele ediyor ve Tanrı’ya inanmalarını söylüyor. Nemrut’un kızı Zeliha, Hz. İbrahim’e aşık oluyor ve O’na inananlar arasında yer alıyor. Zalimliği ile nam salan Nemrut ise Hz. İbrahim’de düşman.

Kral Nemrut, Hz. İbrahim’i yakmak için bir plan yapıyor. Küçük bir tepe kuruyor, Hz. İbrahim’i sütunlara geriyor ve halat ile tepenin aşağısında yanan ateşe atıyor. Bu ateş, Hz. İbrahim atıldığında göle, ateşte yanan odunlar, balığa dönüşüyor. Zeliha’nın gözyaşları ise gölün yanında küçük bir göl oluşturuyor. Bu gölün adı “Zeliha’nın Gözü” anlamına gelen “Ayn Zeliha”.

Balıklıgöl için anlatılan farklı efsaneler de var. Bu suyun kutsal olduğuna, hastalıklara iyi geldiğine inanılıyor. Hikayede geçen iki sütun, hala ayakta. Bu sütunların da kutsal olduğu ve şehri koruduğu yönünde inançlar var.

Bu hikayeler rivayet olsa da Balıklıgöl’ün huzur veren bir havası, insana iyi gelen bir yanı olduğu kesin. Yakın çevresinde Urfa Kalesi de var. Şehri ziyaret ettiğinizde mutlaka gitmeniz gereken yerlerden biri.

Şanlıurfa’da Neler Yapılır?

Urfa’da ne yapılır: Şanlıurfa’da ziyaret edebileceğiniz tarihi kentleri görmeden dönmemelisiniz. Yemekleri ile nam salan şehrin asıl özelliği antik dokuları. Urfa neyi ile meşhur: Kuru dolması, antik kentleri, balıklıgöl’ü ile meşhur bir şehir. Tabi Urfa Ciğerini bilmeyen yoktur.

Şanlıurfa Halfeti, tarihin tozlu sayfalarından günümüze gelen kadim mekanlardan biri. Şehri ziyaret ettiğinizde mutlaka rotanıza Halfeti’yi eklemelisiniz. M.Ö. 855 yılında kurulan bu kent, tarihi dokusu bozulmadan kalan nadir güzelliklerden. Halfeti evleri, Rum Kale, Batık Köy, Değirmendere Sokağı, etrafında gezebileceğiniz turistik bölgeler.

Şanlıurfa’nın Az Bilinen Hazinesi: Yücelen Mağaraları

Yücelen Mağaraları, Viranşehir’de ziyaret edebileceğiniz turistik bölgeler arasında yer alıyor. Diğer mağaralardan oldukça farklı bir dokusu var. Bu mağaralar, daire biçiminde bölmelerden oluşmakta. Mağaralar arasında geçiş yapılması engellenmiş. Tarihinin ise Roma Dönemine dayandığı biliniyor.

Anlatılanlara göre Yücelen Mağaraları, şehrin sakinlerinin gizli ibadet yeri. Bu nedenle yüksek kayalıklardan yapılmış. İlahi dinleri yaymak için gönderilen Peygamberler döneminde, bu dinlere inanan insanlara zulmediyordu. Bu dokuların, inançlarını gizli yapmak isteyen toplulukların inşa ettiğine inanılıyor.

Dünya Mirası: Harran Evleri

Harran Evleri, UNESCO Dünya Mirasları Listesi’ne girmeye aday gösterilen tarihi dokularımızdan biri. Harran ilçesi, şehrin 45 km kadar güneyinde kalıyor. Toplu taşıma araçları kullanarak da şehri ziyaret edebiliyorsunuz. Şanlıurfa gezilecek yerler listesine adını ilk sıraya yazdıracak Harran ilçesi, kubbeli evleri ile binlerce turistin ilgisini çekmeye devam ediyor. Bu evler, Mezopotamya’dan günümüze ulaşan nadir dokulardan biri. Türk Tarihi ve İslam Tarihi için oldukça önemli bir yere sahip. Ziyaret ettiğinizde evlerin içini gezme şansınız da var.